Warszawa Judaica
Czy wiesz, że przed II wojną światową Warszawa była jednym z największych ośrodków kultury żydowskiej w Europie? Związki z tradycją żydowską było widać na każdym kroku począwszy od życia codziennego, a kończąc na architekturze, sztuce czy literaturze. Odkryj wielobarwny świat Żydów polskich, poznając ich historię od czasów średniowiecza do współczesności.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
ul. Anielewicza 6
Pomnik Bohaterów Getta
Umschlagplatz
ul. Stawki
Cmentarz Żydowski
ul. Okopowa 49/51
warszawa.jewish.org.pl
Żydowski Instytut Historyczny
ul. Tłomackie 3/5
Synagoga Nożyków
Udaj się także na ulicę Próżną – jedno z nielicznych miejsc, w których zachował się klimat dawnej żydowskiej Warszawy.
ul. Twarda 6
warszawa.jewish.org.pl
Mur getta
ul. Sienna 55, wejście od ulicy Złotej 62
Instalacja „Kładka”
ul. Chłodna
Stare Nalewki
Ulica Nalewki była centrum żydowskiej społeczności w Warszawie. Tutaj, w stojących ściśle obok siebie kamienicach, znajdowały się kramy, warsztaty, hurtownie i rozmaite „geszefty” prowadzone przez Żydów. W czasie wojny Nalewki znalazły się w granicach getta i po upadku powstania w getcie zostały zrównane z ziemią. Do dziś zachował się jej niewielki fragment, zaczynający się obok Arsenału i ciągnący wzdłuż ogrodzenia Ogrodu Krasińskich. Z kipiącej życiem ulicy pozostał bruk wraz z oryginalnymi szynami, po których kiedyś jeździły pełne ludzi tramwaje…
Wyjście z kanału
W maju 1943 roku wciąż walczący powstańcy z getta szukali wszelakich dróg ewakuacji. Jedną z nich, sprawdzoną już wcześniej, były kanały. Grupa bojowników, z Markiem Edelmanem na czele, weszła do kanału przy ulicy Franciszkańskiej. Nie znając jednak skomplikowanego systemu, nie mogła znaleźć wyjścia. Wyprawę ratunkową zorganizował ich kolega, Kazik Ratajzer, który przeprowadził odnaleziona grupę do włazu przy ulicy Prostej 51 i zorganizował transport do bezpiecznej kryjówki. W miejscu tych wydarzeń znajduje się pomnik. Zobacz go koniecznie!
ul. Prosta 51
Bunkier Anielewicza
W czasie powstania w getcie warszawskim żydowscy bojownicy i cywile znajdowali schronienie w tak zwanych bunkrach, czyli ukrytych pod budynkami pomieszczeniach. Niemcy sukcesywnie odkrywali je i osaczali obrońców. W jednym z takich bunkrów, pod ówczesnym adresem Miła 18, ukrywał się, wraz ze 120 powstańcami, dowódca Żydowskiej Organizacji Bojowej – Mordechaj Anielewicz. Grupa odkryta została przez Niemców 8 maja 1943 roku, a jej członkowie w większości popełnili samobójstwo. W miejscu tym znajduje się kopiec pamiątkowy wraz z tablicami.
ul. Miła róg Dubois
Pomnik „Archiwum Ringenbluma”
Dramatyczne wydarzenia w getcie warszawskim były sukcesywnie opisywane i dokumentowane przez historyka Emanualea Ringenbluma i założoną przez niego organizację Oneg Szabat. Setki dokumentów, rysunków i opisów schowano następnie w metalowych skrzynkach i bańkach na mleko i zakopano w piwnicach nieistniejącego już domu przy ulicy Nowolipki 68. Odnalezione po wojnie stanowią teraz bezcenne świadectwa historyczne. W miejscu ukrycia zbiorów Ringenbluma stanął pomnik upamiętniający archiwum i działalność jego twórcy.
Skwer między blokami Nowolipki 28 i 30
Zawołani po imieniu – Instytut Pileckiego
Stała ekspozycja „Zawołani po imieniu” przedstawia losy Polaków, którzy w czasie II wojny światowej pomagali Żydom płacąc za to najwyższą cenę. Poznasz tu zwyczajnych ludzi, którzy postawieni wobec dramatycznych wyborów, postąpili z odwagą, ofiarnością i solidarnością. Każdy z nich ma tu swoją historią opowiedzianą w kontekście rodziny i lokalnej społeczności. Zwróć uwagę na archiwalne dokumenty i zdjęcia, przedmioty należące do upamiętnionych, posłuchaj wywiadów z ich rodzinami. Aby lepiej zrozumieć okoliczności w jakich nieśli pomoc poczytaj o machinie terroru, jakiej byli poddani mieszkańcy okupowanej Polski.
ul. Krakowskie Przedmieście 11
Zawołani po imieniu
Willa Żabińskich
ul. Ratuszowa 1/3
Mykwa i nieistniejąca Synagoga Praska
Przy ulicy Kłopotowskiego stoi ceglany budynek wzniesiony w latach 1911-1914. To jedyna w Warszawie mykwa, czyli obrzędowa łaźnia żydowska, która służyła do rytualnych kąpieli. Budynek przetrwał wojenne zawieruchy w dobrym stanie, ale niestety nie zachowało się wyposażenie świadczące o jego pierwotnym przeznaczeniu. W jego wnętrzach działa obecnie liceum.
Tuż obok zobaczysz oryginalne ogrodzenie dawnej Synagogi Praskiej. W jej miejscu znajduje się obecnie przedszkolny plac zabaw, a z gruzów budynku usypana jest widoczna tam górka. Świątynia, wybudowana w roku 1836, była jedną z pierwszych europejskich okrągłych synagog. Zdewastowana, przetrwała wojnę, lecz jej stan techniczny był na tyle zły, że w połowie XX wieku została rozebrana.
ul. Kłopotowskiego 31
Gmach Wychowawczy Warszawskiej Gminy Starozakonnych
To jeden z najlepiej zachowanych warszawskich budynków wzniesionych przez Gminę Żydowską. Jest to dawny Gmach Wychowawczy Warszawskiej Gminy Starozakonnych. Do 1940 roku mieściły się tu między innymi ochronka i szkoła dla dzieci. Po wojnie znajdującą się wewnątrz synagogę przebudowano na salę teatralną, gdzie odbywały się przedstawienia Teatru Żydowskiego. Obecnie znajduje się tu siedziba Teatru Baj.
ul. Jagiellońska 28
„Krawiec Męski” na ulicy Brzeskiej
Przejdź się ulicą Brzeską, która przed wojną była zamieszkana w większości przez Żydów. Zatrzymaj się przed kamienicą numer 21, gdzie na murze znajdziesz namalowany szyld zakładu krawieckiego. Teraz wyobraź sobie, że w każdym z tych domów mieściły się zakłady usługowe, a cała ulica tętniła odgłosami codziennej pracy, handlu, rozmów, zabaw i kłótni nieistniejącej już społeczności.
ul. Brzeska 21
Polichromie w Domu Modlitwy
Pośród pamiątek po społeczności żydowskiej na Pradze wyróżniają się wnętrza domu modlitwy, znajdującego się w obecnym Muzeum Warszawskiej Pragi. W dwóch zachowanych salach, w których modlono się do roku 1940, zachowały się polichromie pochodzące z rozmaitych okresów. O jednej z nich – Żydach modlących się pod Ścianą Płaczu – wiadomo, że została namalowana w latach 1933-1934. Po wojnie polichromie zostały zamalowane i na nowo odkryto je w roku 1996. Poddane konserwacji stanowią świadectwo bogatego życia religijnego Żydów warszawskich.
ul. Targowa 50/51
Cmentarz Żydowski na Bródnie
Idąc główną aleją dostrzeżesz kwatery z nagrobkami z piaskowca i stojącymi przed nimi płytami. Po bokach znajdują się olbrzymie stalowe kosze wypełnione kawałkami potłuczonych macew, sprowadzonymi z różnych miejsc Warszawy. Ustawione w okręgu na końcu alei wraz płytami nagrobnymi tworzą symboliczne mauzoleum ku czci tysięcy pochowanych tu zmarłych.
ul. św. Wincentego 15
warszawa.jewish.org.pl
Zobacz także:
