Wilanów

Wilanów to dzielnica położona miedzy wysoką Skarpą Warszawską, a Wisłą. W przeciwieństwie do większości Warszawy tereny te należały do Urzecza, czyli regionu geograficzno-kulturowego leżącego w dolinie rzeki. Z uwagi na żyzne i wilgotne gleby był to obszar rolniczy, zaopatrujący Warszawę w produkty spożywcze. Nawet do dziś dzielnica ta pełna jest pól uprawnych wśród których biegnie jedna z najbardziej odprężających tras rowerowych na terenie miasta. Kultura i tryb życia tutejszych ludzi związany był z rzeką i jej wylewami, co przyciągało na te tereny Olendrów – przyzwyczajonych do walki z wodą, ewangelickich osadników, głównie z Niderlandów.

Tereny Wilanowa pierwotnie nosiły blisko brzmiącą nazwę Milanowo lub Milanów, jednak nazwa dzielnicy prawdopodobnie wywodzi się od Villa Nova – nazwy tutejszego dworu, odkupionego w 1677 roku przez króla Polski Jana III Sobieskiego. Rozbudowany dwór stał się w latach późniejszych siedzibą króla, a obecnie jest chętnie odwiedzanym zabytkiem.

Poza historycznym pałacem i rezerwatami przyrody w dzielnicy znajduje się również nowoczesne osiedle mieszkaniowe Błonia Wilanowskie, nazywane Miasteczkiem Wilanów. Góruje nad nim kopuła Świątyni Opatrzności Bożej – najwyższego kościoła w Warszawie. Zapraszamy na wyprawę, w trakcie której, z uwagi na duże odległości między kolejnymi przystankami, najlepszym środkiem transportu będzie rower.

Pałac w Wilanowie

Pałac w Wilanowie, który powstawał etapami w miejscu dworku Villa Nowa, jest jednym z najpiękniejszych zabytków europejskiego baroku. Prace nad królewską siedzibą rozpoczęły się w 1681 roku, w czasie panowania Jana III Sobieskiego. Do dworku dobudowano wtedy piętro oraz boczne wieże. Dodanie skrzydeł bocznych oraz dalsze rozbudowy miały miejsce już po śmierci króla. W latach 1730-1733 dzierżawił go August II Mocny. Pałac przechodził, wraz z okolicznymi dobrami wilanowskimi, w ręce kolejnych rodów szlacheckich. W 1805 roku ówczesny właściciel Pałacu udostępnił sale swojej rezydencji wraz ze zbiorami polskiemu społeczeństwu, tworząc w ten sposób najstarsze polskie muzeum sztuki. Ostatnimi przedwojennymi właścicielami pałacu byli Braniccy. W czasie II wojny światowej stacjonujący tu żołnierze niemieccy i węgierscy rozgrabili wyposażenie pałacu i zniszczyli ogrody. Po wojnie zabytek został własnością państwa, a w 2013 roku utworzono tu Muzeum Pałacu Króla Jana III.

Wejdź główną bramą na teren muzeum, a następnie obejdź dokoła wielki, trawiasty dziedziniec, podziwiając barokowe fasady pałacu, wraz ze zdobiącymi je płaskorzeźbami. W środku możesz podziwiać zdobienia odtworzone po zniszczeniach i autentyczne meble, zgromadzone w komnatach i sypialniach króla oraz jego ukochanej małżonki, królowej Marysieńki.
Jedną z największych atrakcji muzeum jest park otaczający pałac. Składa się on z kilku części, między innymi: Ogrodu Północnego z fontanną przedstawiającą młodego trytona; Ogrodu Barokowego, będącego najstarszą częścią parku oraz pachnącego kwiatami Ogrodu Różanego. Piękne widoki oferują również parki krajobrazowe: północny i południowy. Cały teren opada w kierunku Jeziora Wilanowskiego, nad którym znajdziesz ciekawe i malownicze budowle – most rzymski, altanę chińską oraz zbudowany na sztucznej wyspie Pomnik Bitwy Raszyńskiej. Zimą pałacowy ogród staje się Królewskim Ogrodem Światła, w którym lśnią iluminacje oraz niezliczone instalacje świetlne. To prawdziwa, rodzinna atrakcja, popularna szczególnie w śnieżne dni.

Koniecznie wejdź też do najstarszego na świecie Muzeum Plakatu, mieszczącego się w dawnej pałacowej ujeżdżalni. Tutaj zgromadzono imponującą kolekcję tych dzieł sztuki, reklamujących m.in. przedstawienia teatralne, filmy kinowe i akcje społeczne.

W sąsiedztwie zabudowań pałacowych zauważysz piękny, neorenesansowy kościół, często wybierany przez warszawiaków na uroczystości ślubne. To kolegiata św. Anny w Wilanowie. Wejdź do środka aby zobaczyć XVII-wieczny obraz „Zwiastowanie NMP” zdobiący ołtarz główny oraz… kość mamuta, znalezioną podczas prowadzonych w okolicy wykopalisk. W jednej z kaplic znajdują się też grobowce Potockich przeniesione z kaplicy cmentarnej.

Park Morysin

Po przeciwległej stronie Jeziora Wilanowskiego znajduje się ukryta perełka i wyzwanie dla poszukiwaczy przygód. Jest to Park Morysin – podmokły las, będący kiedyś zwierzyńcem, czyli miejscem królewskich polowań. Na początku XIX wieku obszar ten przekształcony został w park romantyczny, po którym zostało kilka tajemniczych zabytków. Z uwagi na wiekowy drzewostan i wiele mieszkających tu gatunków zwierząt, w latach 60. XX wieku utworzono na tym terenie rezerwat przyrody.

Aby dostać się do rezerwatu, jedź rowerem ulicą Vogla, a następnie przejedź przez most pomiędzy jeziorami i skręć od razu w lewo, w gruntową drogę. Poprowadzi cię ona prosto do dawnego parku. Najpierw jednak, po prawej stronie, zobaczysz w oddali ruiny neogotyckiej bramy z 1846 roku. Koniecznie obejrzyj ją z bliska, dlatego skręć w pierwszą możliwą ścieżkę w prawo. Następnie wróć na główny szlak, biegnący nad jeziorem i po chwili będziesz już w samym parku. Pamiętaj, że wiosną i po dużych opadach deszczu jest tu grząsko, a latem gryzą komary. Warto jednak odszukać tu ruiny dawnej wieży, pozostałości klasycystycznego pałacyku w kształcie rotundy lub niesamowitą, ukrytą w głębi lasu, drewnianą leśniczówkę. Wokół rezerwatu biegnie rzeczka Wilanówka i kanał Sobieskiego, więc aby dotrzeć do kolejnego punktu wyprawy, wróć do ulicy Vogla.

Wisła i cmentarze olęderskie

Teraz wybierz się nad dziką Wisłę – jedź ulicą Vogla na północny-wschód, a następnie zjedź z ronda w ulicę Zaściankową, która doprowadzi Cię do wałów wiślanych. Po ich drugiej stronie znajdziesz ścieżkę biegnącą przez dzikie nadrzeczne łąki i lasy. Po jakimś czasie dotrzesz na wielką, piaszczystą plażę i kilka wysp połączonych z nią w czasie niskich stanów wody. Tutaj znajduje się Plaża Wilanów Zawady, podzielona na dwie części, oddzielone rzeczną ostrogą północną dla „tekstylnych” i południową dla nudystów. Niezależnie od tego, jak bardzo będziesz ubrany, spędź tutaj kilka leniwych i cichych chwil. Przekonaj się też, że sama Wisła na dolnym odcinku Warszawy jest dziką rzeką, pełną wysp i gniazdujących na nich ptaków.

Jeśli letnie słońce grzeje zbyt mocno, wróć do ulicy Wał Zawadowski i jedź nią na południe. Po minięciu obwodnicy skręć w ulicę Olęderską, którą dojedziesz do skrzyżowania ulic Sytej i Bruzdowej. Tutaj znajduje się dawny cmentarz ewangelicki, należący do osadników z Niderlandów i Północnych Niemiec, czyli Olędrów. Na ocalonych grobach odczytasz napisy po polsku i niemiecku. Drugi, podobny cmentarz, znajdziesz kawałek dalej, poza granicami Wilanowa przy rondzie na ulicy Sągi. W czasie II wojny światowej wielu Olędrów współpracowało z Niemcami i z uwagi na pochodzenie zostało wciągniętych na volkslistę, czyli listę Niemców w okupowanej Polsce. Gdy zbliżała się Armia Radziecka uciekli oni razem z wojskami niemieckimi, a na terenie Wilanowa pozostały po nich tylko odnowione ostatnimi laty cmentarze.

Park Natoliński i skarpa warszawska

Po drugiej stronie dzielnicy, tuż przy granicy z Ursynowem, znajduje się Park Natoliński. Aby tam dojechać znajdź ścieżkę rowerową przy ulicy Korbońskiego i udaj się nią na szczyt Skarpy Warszawskiej, na granicy Wilanowa i Ursynowa. Ulicą Nowoursynowską dojedź następnie pod bramę parku. Jest to niesamowity rezerwat przyrody, prawdziwa pierwotna puszcza na terenie miasta. Cały teren, w obawie przed niesfornymi turystami, został ogrodzony i zamknięty, a bramy dla zwiedzających otwierają się kilkukrotnie w sezonie letnim. Zapisy na wycieczki trzeba robić z wyprzedzeniem.

W parku tym polował król Jan III Sobieski, a pod koniec XVIII wieku na jego terenie wybudowano wiele neoklasycystycznych budowli z Pałacem Potockich na czele. Miejsce to, jak wszystkie okoliczne dobra, należało kolejno do rozmaitych rodów szlacheckich, a nazwa Natolin pochodzi od imienia dziedziczki Natalii Potockiej. W 1945 roku park i obiekty na jego terenie przeszły na własność państwa i były, między innymi, siedzibą pierwszego komunistycznego prezydenta Polski – Bolesława Bieruta. Od lat 90. w Pałacu Potockich siedzibę ma szkoła Kolegium Europejskie.

Jeśli nie udało Ci się dołączyć do popularnej, letniej wycieczki, objedź park dookoła. Zjedź do ulicy Gąsek, a następnie jadąc ścieżką biegnącą w pobliżu ogrodzenia oglądaj monumentalne stare drzewa i malowniczą bramę wschodnią. Zatrzymaj się też na chwilę na mostku nad strumykiem, aby zobaczyć w oddali staw. Ścieżką tą dotrzesz do podnóża skarpy, gdzie po ominięciu obwodnicy, dotrzesz do kolejnego rezerwatu – Skarpa Ursynowska. Zatrzymaj się przy ogrodzonym stawie u podnóża rektoratu SGGW i podejmij decyzję. Masz do wyboru zwiedzanie Ursynowa lub odpoczynek w jednej z licznych restauracji w pobliskim Miasteczku Wilanów. A zatem…?

Osiedle Błonia Wilanowskie oraz wielokulturowy Wilanów

Jeszcze w latach 90. XX wieku teren obecnego osiedla zajmowały pola uprawne i nieużytki. Wtedy też powstał projekt zagospodarowania terenu obejmującego powierzchnię ponad 100 hektarów jako w pełni samowystarczalnego organizmu miejskiego. Rozpoczęta w pierwszych latach XXI wieku realizacja projektu początkowo nie spełniła oczekiwań mieszkańców. Narzekali oni na brak infrastruktury, a osiedle bywało określane jako sypialnia. O ile nadal nie ma tu kina ani teatru, o tyle dzisiejsze Miasteczko Wilanów jest miejscem pełnym kawiarni, cukierni i restauracji z egzotyczną kuchnią, a nawet dorobiło się swojej letniej plaży. Od Alei Wilanowskiej oddziela ją Potok Służewiecki, nad którym przerzucono kładkę ozdobioną sercami. Z czasem zakochani zaczęli mocować do jej poręczy kłódki, a ona sama zyskała miano Mostu Zakochanych.

Spacerując po osiedlu zobaczysz kopułę monumentalnej Świątyni Opatrzności Bożej – kościoła, który miał powstać już w XVIII wieku jako wotum dziękczynne za uchwalenie Konstytucji 3 Maja. Czy wiesz, że często poddawany krytyce kształt budowli nawiązuje do pierwotnej koncepcji Jakuba Kubickiego z 1792 roku? Nawet jeśli zewnętrzna konstrukcja nie przypadła Ci do gustu zajrzyj do środka. Czeka tu na Ciebie minimalistyczne, niemal pozbawione ozdób, wnętrze. Oprócz właściwej świątyni mieści ono Panteon Wielkich Polaków oraz Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Jeśli chciałbyś poznać wilanowskich wyznawców innych religii odwiedź położony przy ulicy Wiertniczej 103 meczet albo oddalony od niego zaledwie 500 metrów dom wspólnoty buddyjskiej założonej przez znaną aktorkę Małgorzatę Braunek i Andrzeja Krajewskiego.

Zobacz także: